Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας

Δυστυχώς, οποιοδήποτε μέρος της μήτρας είναι επιρρεπές στην εμφάνιση καρκίνου. Το όργανο αυτό αποτελείται από δύο τμήματα, το σώμα της μήτρας που είναι το άνω μέρος και αποτελείται από το λείο μυϊκό τοίχωμα και το ενδομήτριο, και τον τράχηλο της μήτρας που αντιπροσωπεύει το κάτω μέρος και εκτείνεται εντός του κόλπου. Ο τράχηλος είναι στην ουσία το κατώτερο, στενό τμήμα της μήτρας που συνδέει τη μήτρα με τον κόλπο. Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι μια ευρέως διαδεδομένη μορφή κακοήθειας που δυστυχώς μπορεί να εμφανιστεί ακόμα και σε γυναίκες νεότερης ηλικίας. Πλέον είμαστε στην ευχάριστη θέση να βλέπουμε στη χώρα μας μείωση των περιστατικών καρκίνου του τραχήλου της μήτρας χάρη στη συστηματική πρόληψη και την έγκαιρη θεραπεία των προκαρκινικών βλαβών.

Τι είναι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας;

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ένας τύπος γυναικολογικού καρκίνου που ξεκινά, όπως υποδηλώνει και το όνομα, από τα κύτταρα του τραχήλου. Ο τράχηλος της μήτρας διακρίνεται σε δύο τμήματα, τον εξωτράχηλο ο οποίος αντιπροσωπεύει το τμήμα του τραχήλου που προβάλλει στον κόλπο μιας γυναίκας και τον ενδοτράχηλο που επενδύεται από αδένες και συμβάλλει στην διατήρηση της επικοινωνίας μεταξύ της ενδομήτριας κοιλότητας και του κόλπου. Η επιφάνεια του εξωτραχήλου επενδύεται από πλακώδες επιθήλιο, ενώ του ενδοτραχήλου από αδενικό επιθήλιο. Ανάμεσα στα δύο αυτά επιθήλια εντοπίζεται ένα μεταβατικό επιθήλιο που αποκαλείται μεταπλαστικό. Το τελευταίο αυτό επιθήλιο αποτελεί την εστία ανάπτυξης των περισσότερων καρκίνων του τραχήλου της μήτρας.

Πριν εμφανιστεί ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας, τα κύτταρα του τραχήλου υφίστανται προκαρκινικές αλλοιώσεις, γνωστές ως δυσπλασία. Αυτή η διαδικασία είναι συνήθως αργή και εξελίσσεται σε διάστημα πολλών ετών. Το Τεστ Παπανικολάου (Τεστ ΠΑΠ), που γίνεται τακτικά και το hpv DNA test, μπορεί να ανιχνεύσει αυτές τις προκαρκινικές αλλοιώσεις και τον ιο HPV. Εάν εντοπιστούν προκαρκινικά κύτταρα, μπορούν συχνά να αφαιρεθούν, γεγονός που αποτρέπει την ανάπτυξη καρκίνου. Εάν δεν καταστραφούν ή αφαιρεθούν, τα μη φυσιολογικά αυτά κύτταρα μπορεί με την πάροδο του χρόνου να μετατραπούν σε καρκινικά και να εξαπλωθούν βαθύτερα στον τράχηλο και στους γύρω ιστούς.

Οι περισσότερες γυναίκες που αναπτύσσουν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας είναι μεταξύ 20 και 50 ετών. Η ευρεία χρήση του τεστ Παπανικολάου έχει συμβάλλει στην ανίχνευση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας σε πρώιμο στάδιο, όταν η θεραπεία έχει περισσότερες πιθανότητες να στεφθεί από επιτυχία. Επιπλέον, καθώς όλο και περισσότερες γυναίκες εμβολιάζονται κατά του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV), ο αριθμός των περιστατικών καρκίνου του τραχήλου της μήτρας αναμένεται να μειωθεί ακόμη περισσότερο.

Αίτια εμφάνισης καρκίνου του τραχήλου της μήτρας

Οι περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας προκαλούνται από μόλυνση από τον ιό HPV, ο οποίος μεταδίδεται κυρίως μέσω σεξουαλικής επαφής. Στους περισσότερους ανθρώπους, το ανοσοποιητικό σύστημα εξαλείφει τον ιό πριν αυτός γίνει ανιχνεύσιμος ή προκαλέσει κυτταρικές αλλαγές, γι’ αυτό και οι περισσότερες γυναίκες που έχουν μολυνθεί από τον HPV δεν αναπτύσσουν καρκίνο. Ωστόσο, σε ένα μικρό ποσοστό των περιπτώσεων, ο ιός παραμένει στον οργανισμό και προκαλεί κυτταρικές αλλαγές που μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο.

Τύποι καρκίνου του τραχήλου της μήτρας

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας ταξινομείται ανάλογα με το είδος του κυττάρου από το οποίο προέρχεται. Οι πιο συνηθισμένοι τύποι είναι:

Καρκίνος εκ πλακωδών κυττάρων ο οποίος αντιπροσωπεύει τον πιο συχνό τύπο καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, που εμφανίζεται στο 80% – 90% των περιπτώσεων. Αναπτύσσεται στην επιφάνεια του τραχήλου.
Αδενοκαρκίνωμα του τραχήλου της μήτρας Αντιπροσωπεύει περίπου 10% – 20% των περιπτώσεων. Αναπτύσσεται στα αδενικά κύτταρα που παράγουν την τραχηλική βλέννα.
Μικτός καρκίνος όπου ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας παρουσιάζει χαρακτηριστικά και των δύο παραπάνω τύπων.
Άλλοι πιο σπάνιοι τύποι καρκίνου, όπως νευροενδοκρινής καρκίνος (μικροκυτταρικός και μεγαλοκυτταρικός), μελάνωμα, σάρκωμα και λέμφωμα.

Παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση καρκίνου του τραχήλου της μήτρας

Οτιδήποτε αυξάνει την πιθανότητα μόλυνσης από τον ιό HPV, εμποδίζει τη δυνατότητα μιας γυναίκας να κάνει τεστ Παπανικολάου ή εξασθενεί το ανοσοποιητικό της σύστημα αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.

Οι κυριότεροι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν:

Ηλικία, αφού ο κίνδυνος αυξάνεται με την ηλικία και είναι συχνότερος στις γυναίκες άνω των 40 ετών. Ωστόσο, οι νεότερες γυναίκες μπορεί να έχουν προκαρκινικές αλλοιώσεις που χρήζουν θεραπείας για να αποφευχθεί η ανάπτυξη καρκίνου.
Κάπνισμα, καθώς οι χημικές ουσίες που περιέχονται στον καπνό του τσιγάρου μπορούν να βλάψουν τα κύτταρα του σώματος και να αυξήσουν τον κίνδυνο προκαρκινικών αλλοιώσεων στον τράχηλο της μήτρας, ειδικά σε γυναίκες που έχουν μολυνθεί από τον HPV.
Απρόσεκτη σεξουαλική συμπεριφορά αφού ο HPV μεταδίδεται μέσω σεξουαλικής επαφής και είναι η κύρια αιτία σχεδόν όλων των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, καθώς και πολλών περιπτώσεων καρκίνου του κόλπου και του αιδοίου. Ορισμένοι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν την ύπαρξη πολλαπλών σεξουαλικών συντρόφων, τη σύναψη σεξουαλικών σχέσεων με συντρόφους υψηλού κινδύνου, η έναρξη της σεξουαλικής επαφής σε αρκετά μικρή ηλικία και φυσικά την αμέλεια της χρήσης προφυλακτικού κατά τη σεξουαλική επαφή.
Έλλειψη τακτικών προσυμπτωματικών ελέγχων μέσω τεστ Παπανικολάου
Άλλα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (ΣΜΝ) όπως τα χλαμύδια, τα οποία μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του τραχήλου της μήτρας λόγω συν λοίμωξης .
Λοίμωξη από HIV και εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα
Λήψη ορισμένων φαρμάκων που καταστέλλουν το ανοσοποιητικό σύστημα όπως τα κορτικοστεροειδή
Μεταμόσχευση οργάνων όπου επίσης καταστέλλεται το ανοσοποιητικό σύστημα.

Να σημειωθεί ότι δεν αναπτύσσουν όλες οι γυναίκες με παράγοντες κινδύνου καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Ωστόσο, εάν μια γυναίκα διατρέχει αυξημένο κίνδυνο, είναι σημαντικό να συζητήσει με τον γιατρό της σχετικά με τα μέτρα πρόληψης και τον τακτικό έλεγχο.

Συμπτώματα που προκαλεί ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας

Στα αρχικά του στάδια, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας δεν προκαλεί συμπτώματα. Γι’ αυτόν τον λόγο, τα τακτικά τεστ Παπανικολάου (Pap test) είναι εξαιρετικά σημαντικά, ειδικά για τις γυναίκες που είναι σεξουαλικά ενεργές.

Όταν εμφανιστούν συμπτώματα, αυτά μπορεί να διαφέρουν από γυναίκα σε γυναίκα. Ορισμένα από τα συμπτώματα του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας περιλαμβάνουν:

Αιματηρές κολπικές εκκρίσεις
Αιμορραγία ή/και πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή
Μη φυσιολογική κολπική αιμορραγία, συμπεριλαμβανομένων πολύ βαριών περιόδων, αιμορραγίας μεταξύ των εμμηνορροϊκών κύκλων ή αιμορραγίας μετά την εμμηνόπαυση.
Συχνοουρία
Πόνος κατά την ούρηση ή και αδυναμία ούρησης, ιδιαίτερα εάν η πάθηση βρίσκεται σε προχωρημένα στάδια.
Πόνος ή αίσθημα βάρους στην πυελική περιοχή
Ακούσια απώλεια βάρους και κακουχία.

Αυτά τα συμπτώματα δεν υποδηλώνουν πάντα καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, ωστόσο σε κάθε περίπτωση η αξιολόγησή τους από ειδικό δεν θα πρέπει να καθυστερείται.

Διάγνωση

Η έγκαιρη και ακριβής διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας είναι καθοριστική για την επιτυχή έκβαση της θεραπείας. Είναι άκρως σημαντικός ο προσδιορισμός τυχόν εξάπλωσης του καρκίνου, ώστε να επιλεχθεί η βέλτιστη θεραπευτική προσέγγιση. Σε πρώτη φάση, εάν τα συμπτώματα ή τα αποτελέσματα ενός τεστ Παπανικολάου υποδεικνύουν προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο ή το HPV test βγει θετικό, πραγματοποιείται κλινική εξέταση και συλλέγεται το ιατρικό ιστορικό της γυναίκας με έμφαση στον τρόπο ζωής της, το οικογενειακό ιστορικό της και τυχόν ανησυχητικά συμπτώματα.

Για να επιβεβαιωθεί η διάγνωση και να διαπιστωθεί αν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί, πραγματοποιούνται πρόσθετες εξετάσεις. Αυτές οι εξετάσεις εκτελούνται επίσης για την παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας της θεραπείας. Πολύ σημαντική εξέταση είναι η κολποσκόπηση, η οποία προσφέρει εξαιρετική ορατότητα του τραχήλου της μήτρας και του κόλπου. Κατά την κολποσκόπηση πραγματοποιείται λήψη δείγματος ιστού από «ύποπτες» περιοχές το οποίο αποστέλλεται για βιοψία. Εφόσον η βιοψία υποδηλώσει την ύπαρξη καρκίνου, διενεργείται μια σειρά πρόσθετων εξετάσεων μέσω των οποίων γίνεται σταδιοποίηση της νόσου. Οι εξετάσεις αυτές είναι:

Αξονική τομογραφία θώρακα και άνω κοιλίας με σκοπό τον εντοπισμό μεταστάσεων σε πιο απομακρυσμένα σημεία.
Μαγνητική τομογραφία κάτω κοιλίας η οποία συνδράμει στην εξακρίβωση της έκτασης του καρκίνου και το βαθμό διήθησης σε γειτονικούς ιστούς.
PET scan για την εξακρίβωση της ύπαρξης μεταστάσεων σε απομακρυσμένα όργανα.
Αιματολογικές εξετάσεις για τη μέτρηση καρκινικών δεικτών όπως ο ο SCC και ο Ca125

Σταδιοποίηση καρκίνου του τραχήλου της μήτρας

Η σταδιοποίηση του καρκίνου είναι κρίσιμη για τον καθορισμό της θεραπευτικής προσέγγισης. Στο στάδιο Ι, η νόσος περιορίζεται στον τράχηλο χωρίς να έχει εξαπλωθεί σε γειτονικούς ιστούς. Το στάδιο ΙΑ αφορά βλάβες που είναι ανιχνεύσιμες μόνο με μικροσκόπιο και έχουν βάθος μικρότερο από 5mm, ενώ στο στάδιο ΙΒ ο καρκίνος είναι ορατός με γυμνό μάτι και έχει βάθος μεγαλύτερο από 5mm. Στο στάδιο ΙΙ, ο καρκίνος εξαπλώνεται στους πέριξ ιστούς του τραχήλου, χωρίς να προσβάλλει τους λεμφαδένες. Στο στάδιο ΙΙΙ, η νόσος έχει προχωρήσει στο κατώτερο τμήμα του κόλπου ή στο πυελικό τοίχωμα, ενδέχεται να προκαλεί απόφραξη των ουρητήρων ή να έχει επεκταθεί στους πυελικούς ή παραορτικούς λεμφαδένες. Στο στάδιο IV, ο καρκίνος έχει διηθήσει την ουροδόχο κύστη, το ορθό ή έχει κάνει απομακρυσμένες μεταστάσεις, όπως στους πνεύμονες ή στα οστά.

Πώς θεραπεύεται ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας

Η θεραπεία του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας εξαρτάται από το στάδιο της νόσου, την ηλικία της ασθενούς, τη γενική της υγεία και την επιθυμία της να διατηρήσει τη γονιμότητά της. Σε αρχικά στάδια, όπως το στάδιο ΙΑ, η θεραπεία μπορεί να γίνει είτε με κωνική εκτομή είτε με απλή υστερεκτομή, ενώ στις περιπτώσεις αδενοκαρκινώματος προτείνεται επίσης απλή υστερεκτομή. Η επέμβαση μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε ανοιχτά είτε με ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές, όπως η λαπαροσκόπηση ή η ρομποτική χειρουργική. Στο στάδιο ΙΒ, με εξαίρεση τις περιπτώσεις όπου ο όγκος είναι μεγαλύτερος από 4 εκατοστά, η θεραπεία περιλαμβάνει ριζική υστερεκτομή και συστηματική πυελική λεμφαδενεκτομή. Η προτεινόμενη μέθοδος χειρουργικής αντιμετώπισης είναι η ανοιχτή λαπαροτομία, ενώ η λαπαροσκόπηση προτείνεται σε επιλεγμένες περιπτώσεις. Τούτο διότι σημαντική μελέτη του 2023 έδειξε πως οι ασθενείς που χειρουργούνται λαπαροσκοπικά για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας έχουνε χειρότερη πρόγνωση.

Σε πιο προχωρημένα στάδια, όπως το στάδιο ΙΙ και μετά, καθώς και στην υποκατηγορία ΙΒ3, η θεραπεία περιλαμβάνει ριζική ακτινοθεραπεία σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία. Η ακτινοθεραπεία εφαρμόζεται τόσο εξωτερικά όσο και με τη χρήση ενδοκολπικής ακτινοβόλησης, ενώ η χημειοθεραπεία χορηγείται εβδομαδιαία με στόχο να αυξήσει την ευαισθησία των καρκινικών κυττάρων στην ακτινοβολία. Στις περιπτώσεις μεγάλων όγκων, η ριζική υστερεκτομή μπορεί να συνδυαστεί με την αφαίρεση των παρακείμενων λεμφαδένων. Μια άλλη επιλογή για νεαρές γυναίκες με όγκους έως 2 εκατοστά που επιθυμούν να διατηρήσουν τη γονιμότητά τους είναι η τραχηλεκτομή, η οποία αφαιρεί μόνο τον τράχηλο και τους γύρω ιστούς, διατηρώντας τη μήτρα. Αν κατά τη διάρκεια της επέμβασης εντοπιστούν περισσότερες καρκινικές αλλοιώσεις, μπορεί να χρειαστεί υστερεκτομή. Σε περιπτώσεις επανεμφάνισης του καρκίνου μετά από θεραπεία, μπορεί να εφαρμοστεί η πυελική εξεντέρωση, μια πολύπλοκη επέμβαση κατά την οποία αφαιρούνται επιπλέον η ουροδόχος κύστη, το ορθό, ο κόλπος και μέρος του παχέος εντέρου. Ανάλογα με το ποια όργανα πάσχουν.

Η ακτινοθεραπεία αποτελεί βασικό μέρος της θεραπείας για καρκίνους που έχουν εξαπλωθεί πέρα από τον τράχηλο ή έχουν διάμετρο μεγαλύτερη από 4 εκατοστά. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε ως κύρια θεραπεία είτε μετά από χειρουργική επέμβαση για να μειωθεί ο κίνδυνος υποτροπής. Η χημειοθεραπεία επίσης εφαρμόζεται για την καταστροφή των καρκινικών κυττάρων, την επιβράδυνση της ανάπτυξής τους και την ανακούφιση των συμπτωμάτων. Μπορεί να περιλαμβάνει ένα ή περισσότερα φάρμακα, ανάλογα με τον τύπο και την επιθετικότητα του καρκίνου.

Πρόγνωση

Η πρόγνωση εξαρτάται από το στάδιο διάγνωσης. Σε ασθενείς με καρκίνο τραχήλου της μήτρας σε πολύ πρώιμο στάδιο (ΙΑ), η πενταετής επιβίωση ξεπερνά το 90%. Ευτυχώς, σχεδόν το ήμισυ όλων των περιπτώσεων διαγιγνώσκονται σε αρχικό στάδιο, γεγονός που βελτιώνει σημαντικά τις πιθανότητες ίασης. Ωστόσο, αν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε λεμφαδένες ή απομακρυσμένα όργανα, η πρόγνωση δεν είναι τόσο ευοίωνη.

Γενικά, η έγκαιρη διάγνωση, η σωστή θεραπεία και η πρόληψη με τον εμβολιασμό κατά του HPV παίζουν καθοριστικό ρόλο στη μείωση των περιστατικών καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Η τακτική εξέταση με τεστ Παπανικολάου και τα εξειδικευμένα θεραπευτικά σχέδια αυξάνουν σημαντικά τις πιθανότητες πλήρους ίασης. Ο Γυναικολόγος Ογκολόγος Δρ. Γεώργιος Μακρής αντιμετωπίζει κάθε μορφή γυναικολογικού καρκίνου με τη μέγιστη φροντίδα και προσοχή, καθώς η Γυναικολογική Ογκολογία είναι ένας πολύ ευαίσθητος κλάδος.

Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας